Hoogbegaafdheid? Wat is het?
Hoogbegaafdheid is een complex en veelzijdig concept. Het wordt vaak geassocieerd met hoge intelligentie, maar het omvat veel meer dan dat. Het gaat niet alleen om cognitieve processen, maar ook om doorzettingsvermogen, motivatie en andere factoren.
Wat zegt Google
Hoogbegaafdheid is een boeiend en veelzijdig onderwerp!
Definitie en Kenmerken:
- Hoogbegaafdheid gaat verder dan alleen een hoog IQ (een score van minimaal 130). Het omvat een samenspel van diverse elementen, waaronder:
- Aanleg: Het vermogen om grote denkstappen te maken.
- Gedrag: Zelfstandigheid, creativiteit en een speciaal gevoel voor humor.
- Persoonlijkheid: Nieuwsgierigheid, sensitiviteit en emotionele intensiteit.
- Omgeving: De context waarin iemand zich ontwikkelt.
- Hoogbegaafden zijn vaak snelle denkers, autonoom, gedreven, en hebben een passie voor creëren12.
- Hoogbegaafdheid gaat verder dan alleen een hoog IQ (een score van minimaal 130). Het omvat een samenspel van diverse elementen, waaronder:
Brein en Zijn:
- Hoogbegaafdheid gaat niet alleen over het brein, maar ook over het zijn van het individu. Het begrijpen van hoogbegaafdheid is essentieel om jongeren en kinderen te ondersteunen en te voorkomen dat ze tegen verwachte moeilijkheden aanlopen.
- Hoogbegaafde kinderen en jongeren moeten worden begeleid om hun potentieel daadwerkelijk te ontwikkelen. Ze kunnen valkuilen tegenkomen, zoals perfectionisme, vasthouden aan hun comfortzone en het idee dat succes direct moet komen. Ondersteuning en begrip zijn cruciaal voor hun welzijn en groei34.
Complexiteit en Uniekheid:
- Hoogbegaafdheid is zoveel meer dan een hoog IQ-cijfer. Het is een verzamelwoord voor persoonskenmerken die maken dat iemand anders denkt en handelt dan de meeste mensen.
- Een goed begrip van hoogbegaafdheid helpt ons om deze individuen te ondersteunen en de uitdagingen die ze tegenkomen beter te begrijpen4.
Kortom, hoogbegaafdheid is een prachtige mix van intelligentie, creativiteit en doorzettingsvermogen, en het verdient onze aandacht en ondersteuning!
In dit deel van de wiki willen we graag deze prachtige mix van intelligentie, creativiteit en doorzettingsvermogen verder bekijken in verschillende wetenschappelijke modellen. Als snelle denkers hebben we immers nood aan deze duidelijkheid en wetenschappelijk onderbouwde informatie om hoogbegaafdheid te kunnen begrijpen en aanvaarden.
Theorieën en modellen van hoogbegaafdheid
Er zijn veel theorieën en modellen die proberen hoogbegaafdheid te definiëren en te verklaren. Deze modellen variëren van statische modellen, die hoogbegaafdheid zien als een aangeboren en onveranderlijke eigenschap, tot dynamische modellen, die hoogbegaafdheid zien als een ontwikkelingsproces dat kan worden beïnvloed door verschillende factoren.
Statisch versus dynamisch model
In het begin van de twintigste eeuw was het statische model populair. Dit model gaat ervan uit dat hoogbegaafdheid aangeboren is en gedurende de levensloop niet meer verandert. Dit model heeft meestal ook maar één component, namelijk intelligentie.
Echter, latere wetenschappelijke modellen gaan nog steeds uit van prestaties en intelligentie, maar slechts als een deel van een groter aantal aspecten. Door de vele componenten die erbij komen, zien deze modellen hoogbegaafdheid steeds meer als een dynamisch proces. Hoogbegaafdheid kan tot bloei komen of gefnuikt worden door diverse factoren die op elkaar inspelen.
Van beschrijvend naar verklarend model
Het denken over hoogbegaafdheid maakt een ontwikkeling door waarbij de centrale cognitieve component in de definities meer gaat verschuiven naar een complexere opvatting over hoogbegaafdheid.
In de eerste helft van de vorige eeuw wordt hoogbegaafdheid beschreven in definities als ‘de capaciteiten om tot superieure prestaties te komen op gebied van academische prestaties, kunstzinnige uitingen en intermenselijke relaties’. In de loop der jaren zijn vooral creativiteit en creërend vermogen een belangrijker rol gaan spelen in de hoogbegaafdheidsmodellen.
Definities van hoogbegaafdheid
Elke definitie van hoogbegaafdheid verwijst naar de intelligentie van een persoon. Deze persoon is op minstens één domein meer begaafd dan zijn leeftijdsgenoten. Hij of zij presteert uitzonderlijk goed in iets. De term ‘uitzonderlijk’ is niet zomaar gekozen, want het gaat effectief om iets dat zeldzaam is en niet veel voorkomt.
Iemand die excelleert heeft een vaardigheid waarin hij of zij superieur is aan anderen. Veelal wordt deze superioriteit aanzien als ‘zich beter voelen dan anderen’, tot groot ongenoegen van vele hoogbegaafden die dit helemaal niet tot bedoeling hebben.
Hoogbegaafdheid roept dan ook veel weerstand op en het begrip krijgt algauw een beladen betekenis. Mensen hebben schrik dat dit tot elitevorming leidt, tot groepjes van mensen die privileges hebben tegenover anderen. Het woord ‘elitair’ wordt dikwijls in één adem uitgesproken met ‘hoogbegaafd’.
Deze lading kan enkel en alleen worden weggenomen door de moed te hebben openlijk over hoogbegaafdheid te spreken zodat het weer als een normaal woord wordt beschouwd. Dit geldt zowel voor ouders, leerkrachten als de hoogbegaafde zelf. Enkel zo kan hoogbegaafdheid uit de taboesfeer worden gehaald.
Een andere indeling van modellen
Elke wetenschapper die in het domein van hoogbegaafdheid onderzoek verricht, gebruikt een model om een beschrijving te geven van wat hoogbegaafdheid volgens hun onderzoeksresultaten is. Geen enkel model is alomvattend, maar bevat wel kenmerken en profielen van hoogbegaafden die kunnen leiden tot een accuratere definitie.
Iedere wetenschapper heeft een eigen kijk op hoogbegaafdheid en het kan heel wat verduidelijken om die verschillende visies te bekijken en naast elkaar te leggen. Er zijn vier categorieën waarin deze modellen kunnen worden ingedeeld: capaciteitsmodellen, cognitieve componentenmodellen, prestatiegeoriënteerde modellen en socio-cultureel georiënteerde modellen. Deze modellen bestaan naast elkaar. Ze staan niet in concurrentie met elkaar, maar proberen hoogbegaafdheid zodanig te beschrijven dat het voor iedereen duidelijk wordt dat het meer is dan een hoog intelligentiequotiënt alleen.
